IMIS - Marine Onderzoeksgroepen

Het monitoringproject in integrale - dit zijn onbeheerde - bosreservaten loopt sinds 2000 in opdracht van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Het project heeft tot doel fundamentele kennis te verwerven over de natuurlijke dynamiek van onbeheerde bossen in Vlaanderen, door cyclische inventarisaties met een interval van 10 jaar. De kennis die hiervan het resultaat is, kan ondersteuning bieden aan een natuurgericht bosbeheer, omdat voor een dergelijk beheer zoveel mogelijk gebruik gemaakt wordt van spontane (natuurlijke) processen. Het monitoringonderzoek wordt uitgevoerd op twee niveau’s: in alle bosreservaten wordt een basisinventarisatie uitgevoerd van bijzondere biotopen, structuren en soorten, maar in een selectie van de bosreservaten is daarenboven ook een intensieve monitoring voorzien. Bij de basisinventarisatie is er bijzondere aandacht voor zwaar dood hout met een diameter van tenminste 40 cm en dikke levende bomen met een DBH van tenminste 100 cm, omdat deze elementen baat hebben bij een nulbeheer en goede indicatoren zijn voor de structuurdiversiteit en ontwikkelingsgraad van een bosreservaat. De intensieve monitoring wordt uitgevoerd in een selectie van bossen die voldoen aan de criteria inzake representativiteit en minimum oppervlakte voor spontane processen. Deze selectie moet een goed beeld geven van de variatie aan bostypes in Vlaanderen en omvat zowel natuurlijke als sterk door de mens beïnvloede bossen, zoals populierenaanplantingen en naaldhoutbossen. Voor de intensieve monitoring van start gaat, wordt éénmalig een synthese gemaakt van de bestaande geografische, administratieve, ecologische en historische informatie over het bosreservaat. Deze gegevens worden gebundeld in een basisrapport. De chemische en fysische kenmerken van het bosreservaat worden eveneens éénmalig onderzocht en beschreven in een bodemrapport. De proefopzet van de intensieve monitoring omvat inventarisaties van de boom- struik- en kruidlaag in een systematisch grid van steekproefcirkels en een rechthoekige kernvlakte, waar meer aandacht besteed wordt aan ruimtelijke processen. Deze opmetingen worden verwerkt tot een monitoringrapport. De evolutie van de mycoflora wordt eveneens bestudeerd, omdat de paddenstoelenflora (mycoflora) bijzonder soortenrijk is en snel reageert op wijzigingen van de strooisellaag, de hoeveel dood hout, vochtgehalte e.d. De resultaten hiervan verschijnen in een mycologisch rapport. Het INBO voert niet alleen zelf onderzoek uit in de bosreservaten, maar stimuleert, centraliseert en coördineert ook andere onderzoeksactiviteiten in de integrale bosreservaten, voor zover zij niet destructief zijn en geen bedreiging vormen voor de spontane processen in de reservaten. Zo werd in een aantal integrale bosreservaten bijkomend onderzoek verricht naar mossen, broedvogels, vleermuizen, loopkevers en dood-houtkevers. Dergelijke interdisciplinaire samenwerkingsverbanden hebben een meerwaarde, omdat de resultaten van het aanvullende onderzoek gerelateerd kunnen worden aan de uitgebreide gegevens die de monitoring heeft opgeleverd. Bosreservaten worden zo meer dan enkel ‘monitoringssites’, maar worden ware veldlaboratoria, referentieplaatsen waar allerlei vormen van wetenschappelijk onderzoek kunnen worden uitgevoerd en aan elkaar gekoppeld. Het monitoringprogramma vormt hierbij de ruggengraat, die zorgt voor continuïteit.