De rol van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) binnen het cSBO-project PROspection for BIOactive compounds in the North Sea (PROBIO) zit hem in een wetenschappelijk verantwoorde selectie van 50 lokaal aanwezige soorten, met potentie voor verdere bioactieve screening. Het VLIZ is ook verantwoordelijk voor de bemonstering van de organismen en zet daarvoor het onderzoeksschip RV Simon Stevin, staalnameapparatuur en het wetenschappelijk duikteam in.
Vervolgens gaat het Metabolomics expertisecentrum van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) een bioactieve screening uitvoeren op de monsters. Aan de hand van vloeistofchromatografie (LC - liquid chromatography) en gaschromatografie (GC) in combinatie met hoge resolutie massaspectrometrie (HRMS) wordt voor elk organisme een “vingerafdruk” opgesteld van aanwezige (primaire en secondaire) metabolieten. Elk staal levert zo verschillende fracties van metabolieten op, die vervolgens getest kunnen worden op hun bioactieve werking.
Enerzijds gebeurt dit in het Laboratorium voor Toxicologie en Farmacologie van de KU Leuven. Men zoekt er naar bioactieve moleculen die commercieel interessant lijken voor de medische sector of landbouw (vb. als insecticide of voedingssupplement). Anderzijds test men aan het Laboratorium voor Farmaceutische Microbiologie van de UGent de fracties op hun antimicrobiële werking, volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in de zoektocht naar nieuwe antibiotica voor pathogenen waarvoor antibioticaresistentie optreedt (o.a. tuberculose).
Op 7 november 2019 werd in Oostende de officiële startschot gegeven van PROBIO. Tijdens de eerste maanden van het project stelde het VLIZ een wetenschappelijk onderbouwde longlist op van mariene soorten met potentieel voor verdere bioprospectie. Na het doornemen van wetenschappelijke literatuur kwamen alvast 147 organismen uit het Belgische deel van de Noordzee als kandidaat uit de bus. In samenspraak met de Strategische Adviesraad van het project wordt nu een shortlist van 50 soorten geselecteerd waarop de bemonsteringen en screenings zich gaan richten. Bij deze selectie ligt een sterke focus op de industriële behoeften van Vlaamse bedrijven om hun marktontwikkelingen te bevorderen (bv. bioraffinage, aquacultuur, biotechnologie). Maar ook de seizoenale beschikbaarheid van de organismen en de haalhaarheid voor bemonstering in onze onvoorspelbare Noordzee moeten hierbij in rekening gebracht worden.
Net als vele andere onderzoeks- en innovatieprojecten loopt ook het PROBIO-project wat vertraging op omwille van de COVID-19 pandemie. Zo kon de staalnamecampagne van maart 2020 aan boord van de RV Simon Stevin slechts voor de helft uitgevoerd worden. Bijgevolg werden niet alle beoogde soorten verzameld tijdens het eerste seizoen. Toch bieden de eerste stalen de partners al de mogelijkheid om hun protocol waar nodig aan te scherpen en eventuele bottlenecks te identificeren. In juni 2020 is een nieuwe PROBIO-staalnamecampagne ingepland waarbij diverse staalnameapparaten (van Veen grijper, hyperbenthische slede, planktonnetten, etc.) en het wetenschappelijk duikteam van het VLIZ worden ingezet op zowel kustnabij als verderaf gelegen locaties in het Belgisch deel van de Noordzee. Dit om een zo breed mogelijke waaier aan mariene soorten in te zamelen uit de meest diverse habitats in zee.
Het cSBO-project PROBIO wordt gefinancierd door het Vlaamse Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) en ondersteund door De Blauwe Cluster. Zij verzorgen ook de link tussen het onderzoeksconsortium en Vlaamse bedrijven, van groot belang bij eventuele vervolgprojecten.
PROBIO contactpersonen voor VLIZ:
Meer over het PROBIO-project op de website van De Blauwe Cluster:
www.blauwecluster.be/nieuws/eerste-staalname-binnen-probio-project
(c) Afbeelding VLIZ (Matthias Sandra)
Vlaams Instituut voor de Zee | InnovOcean Campus | Jacobsenstraat 1, 8400 Oostende, België
Tel.: +32-(0)59-33 60 00 | e-mail: compendium@vliz.be
